Hàn Tinh Viễn Cố - Ale Lưu Bạch
Chương 10: Thầy giáo
Núi dựa núi, nước dựa nước, nhất là ở Ninh Xuyên, nơi kinh tế không có gì phát triển như vậy, càng phụ thuộc hoàn toàn vào môi trường tự nhiên và khí hậu. May mà trời yên biển lặng, trong khoảng thời gian làm đường, thời tiết rất đẹp, tuy rằng giai đoạn này cái gọi là làm đường cũng chỉ là san bằng con đường núi gập ghềnh, rải lên một lớp đá dăm, tính ứng dụng cao hơn hết thảy. Nhưng sự cải thiện nhỏ này cũng đủ để cổ vũ người dân mạnh dạn bước ra ngoài, đi xa hơn một chút.
Đây không phải lần đầu tiên thầy Kỷ phát hiện Lý Cố ngủ gật trong lớp. Trong mắt thầy, Lý Cố là một đứa trẻ có trách nhiệm, cầu tiến, tuy không được học hành nhiều nhưng thầy nhìn ra được phẩm chất và khí phách của cậu bé. Bình thường, thầy Kỷ không đối xử đặc biệt với Lý Cố, nhưng trong lòng lại rất quan tâm đến cậu. Từ khi việc sửa đường có tiến triển, Lý Cố thường xuyên ngủ gật trong lớp, hôm nay đã là lần thứ tư rồi.
Thầy Kỷ liếc nhìn Lý Cố đang gật gà gật gù, sau đó xoay người, thản nhiên viết lên bảng.
“Rầm” một tiếng, Lý Cố cùng chiếc ghế ba chân ngã ngửa ra sau. Có lẽ cảnh tượng này quá buồn cười, đám trẻ con trong lớp đứa thì ngạc nhiên, đứa thì cười khúc khích, rất nhanh đã ồn ào cả lên.
Thầy Kỷ quay đầu lại, liếc nhìn đám học sinh đang ồn ào, mọi người dần dần im lặng. Lý Cố ngượng ngùng xoa mông, nhìn thầy Kỷ, cậu đã chuẩn bị tinh thần bị thầy hỏi có sao không, sau đó sẽ tỏ ra anh hùng nói không sao. Nhưng thầy Kỷ không thèm để ý đến cậu, chỉ liếc nhìn một cái rồi tiếp tục giảng bài.
Thầy không để ý, đám học sinh đương nhiên cũng không dám nhìn nhiều. Lý Cố tự chuốc nhục, phủi phủi bụi đất, ngồi lại chiếc ghế ba chân càng thêm lung lay.
Tan học, Lý Cố lẽo đẽo theo sau thầy Kỷ, như thường lệ đến nhà thầy lấy nước, làm việc vặt. Thầy Kỷ không nói một lời nào, Lý Cố đành phải mặt dày đi theo, im lặng làm việc một cách thuần thục. Ai ngờ, cậu đã đánh giá bản thân quá cao, thầy Kỷ vừa quay vào sửa bài tập một lúc, Lý Cố đã ôm chổi ngủ gật ở cửa. Quầng thâm dưới mắt cậu hiện rõ, trông mệt mỏi vô cùng.
Kỷ Hàn Tinh đi tới, chọc chọc vào mặt Lý Cố, nhưng cậu vẫn không tỉnh, cậu bé bèn hỏi thầy Kỷ: “Anh Lý Cố sao vậy ạ? Sao ban ngày ban mặt mà lại ngủ gật như vậy?”
Thầy Kỷ nhìn Lý Cố với vẻ mặt phức tạp, trong mắt hiện lên vẻ giận dữ không thể kìm nén, xen lẫn một chút xót xa khó tả.
Hôm sau đến lớp, thầy Kỷ vẫn dành một chút thời gian cho mọi người tự do học bài.
Nhìn thấy thầy Kỷ đi ra ngoài, Lý Cố vội vàng lén lút kê ghế, lom khom chui ra khỏi cửa sau lớp học, nơi gió thường xuyên lùa vào.
Một người đàn ông thấp bé đang đợi cậu trong rừng cây, tiện tay đưa cho cậu một chiếc giỏ tre, bên trong có thể nhìn thấy mơ hồ chiếc ná và bẫy thú tự chế. Người đàn ông dáng người nhỏ bé, trên mặt lúc nào cũng nở nụ cười niềm nở, khiến người ta nhìn thấy là có cảm tình.
Lý Cố thành thạo đeo giỏ tre lên lưng, đi theo người đàn ông: “Chú Đồ, hôm nay chúng ta đi đâu ạ?”
“Tranh thủ trời chưa tối thì đến ngọn núi sau ít người qua lại, có thể sẽ nguy hiểm, cháu phải đi sát theo chú đấy.”
Người nói chuyện là bố của Đồ Ngọc Minh. Núi rừng Ninh Xuyên chưa được khai phá, tuy nguy hiểm nhưng lại có rất nhiều thứ quý giá, tìm được gì đó mang ra thành phố bán, có thể kiếm được một khoản kha khá. Hôm nọ, Lý Cố đi tiểu tiện, nhìn thấy bố của Đồ Ngọc Minh lén lút dùng dây thừng xách một thứ gì đó ra ngoài, trên đường đi toàn là vết máu. Lúc đó, Lý Cố mới biết thì ra gần đây ông ấy đang lén lút bán thịt gà rừng. Lúc đó, Lý Cố còn nhỏ, chưa hiểu chuyện này là phạm pháp, cậu chỉ biết chú Đồ là người tốt. Người tốt sẽ không làm việc xấu, đó là cách cậu thiếu niên này nhìn nhận cuộc sống.
Một cậu nhóc thiếu tiền, đi theo một người lớn thiếu tiền, cả hai đều không hiểu luật pháp, chỉ biết chuyện này chắc chắn trưởng thôn sẽ không cho phép, nên mới lén lút làm. Ban ngày không dám đặt bẫy, sợ làm người trong thôn bị thương, đợi đến khi hoàng hôn buông xuống, cả hai mới mang theo ná cao su, súng tự chế, tìm đến nơi ở của những con vật này. Bắt được con nào còn sống thì trói lại, mang đến quán nhậu ở huyện lỵ bên ngoài núi bán.
Buổi tối Lý Cố toàn làm những việc này, nên ban ngày mới không có tinh thần.
Hôm nay, khi đi săn, Lý Cố luôn cảm thấy bất an, hai con gà rừng không những không bắt sống được mà còn bị cậu vô tình làm chết.
Gà rừng chết không thể để lâu, nhưng vứt đi thì lại rất phí, nhìn trời sắp sáng rồi, cậu vội vàng mang đến bờ sông xử lý.
Khi cậu đang cúi người xuống rửa vết máu trên tay, một người đàn ông cao gầy, tuấn tú bước ra từ trong màn sương sớm, thầy Kỷ nói: “Vì chuyện này mà em ngủ gật trong lớp à?”
Lý Cố run tay, chột dạ đáp: “Dạ.” Thầy Kỷ không tỏ rõ vui buồn, Lý Cố lí nhí nói thêm một câu: “Có thể kiếm tiền ạ.”
Thầy Kỷ không nói gì, bước tới, ngồi xổm xuống, lấy hai con gà rừng đã chết thảm thương từ tay cậu, xử lý một cách thuần thục. Đôi tay ấy đừng nói là dính máu, cho dù thầy tự mình lau bảng đen, trưởng thôn cũng cảm thấy như bị xúc phạm, vậy mà giờ đây, đôi tay trắng trẻo ấy lại đang mân mê bộ lông dính nước và vết thương bẩn thỉu của hai con gà rừng, Lý Cố nhìn mà thấy xót xa, vội vàng ngăn cản: “Thầy ơi, không được, thầy không thể làm việc này!”
“Em làm được, tại sao thầy lại không làm được?” Thầy Kỷ ngẩng đầu lên, giọng điệu vẫn điềm tĩnh như vậy. Điều này còn khiến Lý Cố cảm thấy khó chịu hơn cả bị đánh, cậu bé sụt sịt mũi, không nói nên lời.
“Kiếm tiền để làm gì?”
Lý Cố không tiện nói ra, cậu muốn mua mực mới, giấy bút mới cho Kỷ Hàn Tinh. Kỷ Hàn Tinh sống cùng thầy Kỷ, luôn ngoan ngoãn, nghe lời, không đòi hỏi gì, chỉ cần ba quyển sách là có thể khiến cậu bé vui vẻ cả ngày, còn nhỏ mà đã biết an phận thủ thường. Đồ Ngọc Minh trạc tuổi cậu bé, suốt ngày thèm muốn đồ chơi mới của người khác, nào là viên bi thủy tinh đủ màu sắc, nào là tranh ảnh có in hình anh hùng. Chú Đồ còn nói kiếm được tiền sẽ mua bóng đá cho Đồ Ngọc Minh.
Lý Cố rất thương Kỷ Hàn Tinh, cậu biết thầy Kỷ không phải bố ruột của cậu bé, hai người cũng không biết là họ hàng xa kiểu gì. Cậu tự mình đa tình, suy đoán lung tung, cảm thấy Kỷ Hàn Tinh thật đáng thương. Cậu cũng muốn mua giày mới cho trưởng thôn, muốn mua rất nhiều thứ, nhưng cậu không có tiền, nói đúng ra là cả Ninh Xuyên này đều không có tiền. Cậu còn quá nhỏ, chỉ có thể dùng cách của mình để chống lại sự keo kiệt của cuộc sống, muốn cố gắng hết sức để tạo ra những thay đổi nho nhỏ. Nhưng thái độ của thầy Kỷ khiến cậu cảm thấy, làm như vậy có lẽ là sai lầm.
Thầy Kỷ vừa thoăn thoắt xử lý hai con gà rừng, vừa chậm rãi nói: “Người ta nói thầy giáo có trách nhiệm dạy dỗ học trò, em đến nghe thầy giảng bài, nhưng lại phải tự mình bươn chải kiếm sống. Là thầy không đúng. Sau này, nếu em còn muốn làm việc này, thầy sẽ giúp em.”
Lý Cố nhìn đôi tay cầm bút của thầy Kỷ ngâm trong dòng nước lạnh giá của buổi sáng sớm, xuyên qua vết máu và bộ lông gà rừng bẩn thỉu. Cậu bé nghẹn ngào, không kìm được nước mắt.
Thầy Kỷ không có ý định dừng lại, Lý Cố cảm thấy xấu hổ vô cùng. Cậu còn chưa kịp lau nước mắt, đã nghẹn ngào nói: “Thầy ơi, đừng làm nữa.”
Thầy Kỷ như không nghe thấy gì, vẫn tiếp tục nhổ từng chiếc lông gà. Lý Cố cảm thấy “vật chết” kia thật kinh tởm, không nên để thầy Kỷ chạm vào, giọng nói đã mang theo tiếng nức nở: “Em sai rồi, thầy ơi, sau này em sẽ không đi nữa, em sẽ không nghĩ đến những chuyện này nữa. Em sẽ chăm chỉ học hành.”
Thầy Kỷ không quan tâm đến nước mắt và lời cầu xin của cậu bé, xử lý xong, thầy rửa sạch đôi bàn tay tê cóng trong nước sông. Thầy đứng dậy, bước vào màn sương sớm, không thèm nhìn Lý Cố lấy một cái.
Lý Cố nhìn dòng sông, cuối cùng cũng òa khóc thành tiếng. Thầy Kỷ không hề giảng giải đạo lý lớn lao gì, nhưng Lý Cố sẽ mãi nhớ về buổi sáng sớm hôm đó, nhớ về dòng sông nhuốm màu máu tanh và màn sương sớm se lạnh.
Thầy Kỷ thở dài, vẫy tay với cậu bé đang nấp sau gốc cây: “Tinh Tinh, chúng ta về thôi.”
Kỷ Hàn Tinh ngạc nhiên nhìn thầy, sau đó luyến tiếc nhìn về phía Lý Cố, rồi chạy lon ton theo sau thầy Kỷ, nắm tay thầy về nhà. “Sao ba biết con ở đó?” “Lúc con lén lén lút lút đi theo tba, ba đã biết rồi.”
“Anh Lý Cố… là người tốt.”
“Người tốt không muốn làm việc xấu, nhưng có thể làm những việc không sáng suốt. Những việc không sáng suốt, có thể sẽ dẫn đến kết quả xấu.”
“Dạ, con biết rồi, con sẽ không để anh ấy làm những việc không sáng suốt nữa.”
Suốt quãng đời còn lại, Kỷ Hàn Tinh chưa bao giờ nhắc với Lý Cố về buổi sáng hôm đó, đó là bí mật không thể để người khác biết, cần được cất giữ cẩn thận trong quá trình trưởng thành của một cậu bé.
Cuối cùng, Lý Cố cũng không bán hai con gà rừng đó, cậu tìm một nơi chôn cất chúng. Xử lý xong, khi cậu đi rửa tay, mặt trời đã ló dạng từ phía bên kia dòng sông, tia nắng ban mai rực rỡ, xua tan màn đêm u tối.
Đây không phải lần đầu tiên thầy Kỷ phát hiện Lý Cố ngủ gật trong lớp. Trong mắt thầy, Lý Cố là một đứa trẻ có trách nhiệm, cầu tiến, tuy không được học hành nhiều nhưng thầy nhìn ra được phẩm chất và khí phách của cậu bé. Bình thường, thầy Kỷ không đối xử đặc biệt với Lý Cố, nhưng trong lòng lại rất quan tâm đến cậu. Từ khi việc sửa đường có tiến triển, Lý Cố thường xuyên ngủ gật trong lớp, hôm nay đã là lần thứ tư rồi.
Thầy Kỷ liếc nhìn Lý Cố đang gật gà gật gù, sau đó xoay người, thản nhiên viết lên bảng.
“Rầm” một tiếng, Lý Cố cùng chiếc ghế ba chân ngã ngửa ra sau. Có lẽ cảnh tượng này quá buồn cười, đám trẻ con trong lớp đứa thì ngạc nhiên, đứa thì cười khúc khích, rất nhanh đã ồn ào cả lên.
Thầy Kỷ quay đầu lại, liếc nhìn đám học sinh đang ồn ào, mọi người dần dần im lặng. Lý Cố ngượng ngùng xoa mông, nhìn thầy Kỷ, cậu đã chuẩn bị tinh thần bị thầy hỏi có sao không, sau đó sẽ tỏ ra anh hùng nói không sao. Nhưng thầy Kỷ không thèm để ý đến cậu, chỉ liếc nhìn một cái rồi tiếp tục giảng bài.
Thầy không để ý, đám học sinh đương nhiên cũng không dám nhìn nhiều. Lý Cố tự chuốc nhục, phủi phủi bụi đất, ngồi lại chiếc ghế ba chân càng thêm lung lay.
Tan học, Lý Cố lẽo đẽo theo sau thầy Kỷ, như thường lệ đến nhà thầy lấy nước, làm việc vặt. Thầy Kỷ không nói một lời nào, Lý Cố đành phải mặt dày đi theo, im lặng làm việc một cách thuần thục. Ai ngờ, cậu đã đánh giá bản thân quá cao, thầy Kỷ vừa quay vào sửa bài tập một lúc, Lý Cố đã ôm chổi ngủ gật ở cửa. Quầng thâm dưới mắt cậu hiện rõ, trông mệt mỏi vô cùng.
Kỷ Hàn Tinh đi tới, chọc chọc vào mặt Lý Cố, nhưng cậu vẫn không tỉnh, cậu bé bèn hỏi thầy Kỷ: “Anh Lý Cố sao vậy ạ? Sao ban ngày ban mặt mà lại ngủ gật như vậy?”
Thầy Kỷ nhìn Lý Cố với vẻ mặt phức tạp, trong mắt hiện lên vẻ giận dữ không thể kìm nén, xen lẫn một chút xót xa khó tả.
Hôm sau đến lớp, thầy Kỷ vẫn dành một chút thời gian cho mọi người tự do học bài.
Nhìn thấy thầy Kỷ đi ra ngoài, Lý Cố vội vàng lén lút kê ghế, lom khom chui ra khỏi cửa sau lớp học, nơi gió thường xuyên lùa vào.
Một người đàn ông thấp bé đang đợi cậu trong rừng cây, tiện tay đưa cho cậu một chiếc giỏ tre, bên trong có thể nhìn thấy mơ hồ chiếc ná và bẫy thú tự chế. Người đàn ông dáng người nhỏ bé, trên mặt lúc nào cũng nở nụ cười niềm nở, khiến người ta nhìn thấy là có cảm tình.
Lý Cố thành thạo đeo giỏ tre lên lưng, đi theo người đàn ông: “Chú Đồ, hôm nay chúng ta đi đâu ạ?”
“Tranh thủ trời chưa tối thì đến ngọn núi sau ít người qua lại, có thể sẽ nguy hiểm, cháu phải đi sát theo chú đấy.”
Người nói chuyện là bố của Đồ Ngọc Minh. Núi rừng Ninh Xuyên chưa được khai phá, tuy nguy hiểm nhưng lại có rất nhiều thứ quý giá, tìm được gì đó mang ra thành phố bán, có thể kiếm được một khoản kha khá. Hôm nọ, Lý Cố đi tiểu tiện, nhìn thấy bố của Đồ Ngọc Minh lén lút dùng dây thừng xách một thứ gì đó ra ngoài, trên đường đi toàn là vết máu. Lúc đó, Lý Cố mới biết thì ra gần đây ông ấy đang lén lút bán thịt gà rừng. Lúc đó, Lý Cố còn nhỏ, chưa hiểu chuyện này là phạm pháp, cậu chỉ biết chú Đồ là người tốt. Người tốt sẽ không làm việc xấu, đó là cách cậu thiếu niên này nhìn nhận cuộc sống.
Một cậu nhóc thiếu tiền, đi theo một người lớn thiếu tiền, cả hai đều không hiểu luật pháp, chỉ biết chuyện này chắc chắn trưởng thôn sẽ không cho phép, nên mới lén lút làm. Ban ngày không dám đặt bẫy, sợ làm người trong thôn bị thương, đợi đến khi hoàng hôn buông xuống, cả hai mới mang theo ná cao su, súng tự chế, tìm đến nơi ở của những con vật này. Bắt được con nào còn sống thì trói lại, mang đến quán nhậu ở huyện lỵ bên ngoài núi bán.
Buổi tối Lý Cố toàn làm những việc này, nên ban ngày mới không có tinh thần.
Hôm nay, khi đi săn, Lý Cố luôn cảm thấy bất an, hai con gà rừng không những không bắt sống được mà còn bị cậu vô tình làm chết.
Gà rừng chết không thể để lâu, nhưng vứt đi thì lại rất phí, nhìn trời sắp sáng rồi, cậu vội vàng mang đến bờ sông xử lý.
Khi cậu đang cúi người xuống rửa vết máu trên tay, một người đàn ông cao gầy, tuấn tú bước ra từ trong màn sương sớm, thầy Kỷ nói: “Vì chuyện này mà em ngủ gật trong lớp à?”
Lý Cố run tay, chột dạ đáp: “Dạ.” Thầy Kỷ không tỏ rõ vui buồn, Lý Cố lí nhí nói thêm một câu: “Có thể kiếm tiền ạ.”
Thầy Kỷ không nói gì, bước tới, ngồi xổm xuống, lấy hai con gà rừng đã chết thảm thương từ tay cậu, xử lý một cách thuần thục. Đôi tay ấy đừng nói là dính máu, cho dù thầy tự mình lau bảng đen, trưởng thôn cũng cảm thấy như bị xúc phạm, vậy mà giờ đây, đôi tay trắng trẻo ấy lại đang mân mê bộ lông dính nước và vết thương bẩn thỉu của hai con gà rừng, Lý Cố nhìn mà thấy xót xa, vội vàng ngăn cản: “Thầy ơi, không được, thầy không thể làm việc này!”
“Em làm được, tại sao thầy lại không làm được?” Thầy Kỷ ngẩng đầu lên, giọng điệu vẫn điềm tĩnh như vậy. Điều này còn khiến Lý Cố cảm thấy khó chịu hơn cả bị đánh, cậu bé sụt sịt mũi, không nói nên lời.
“Kiếm tiền để làm gì?”
Lý Cố không tiện nói ra, cậu muốn mua mực mới, giấy bút mới cho Kỷ Hàn Tinh. Kỷ Hàn Tinh sống cùng thầy Kỷ, luôn ngoan ngoãn, nghe lời, không đòi hỏi gì, chỉ cần ba quyển sách là có thể khiến cậu bé vui vẻ cả ngày, còn nhỏ mà đã biết an phận thủ thường. Đồ Ngọc Minh trạc tuổi cậu bé, suốt ngày thèm muốn đồ chơi mới của người khác, nào là viên bi thủy tinh đủ màu sắc, nào là tranh ảnh có in hình anh hùng. Chú Đồ còn nói kiếm được tiền sẽ mua bóng đá cho Đồ Ngọc Minh.
Lý Cố rất thương Kỷ Hàn Tinh, cậu biết thầy Kỷ không phải bố ruột của cậu bé, hai người cũng không biết là họ hàng xa kiểu gì. Cậu tự mình đa tình, suy đoán lung tung, cảm thấy Kỷ Hàn Tinh thật đáng thương. Cậu cũng muốn mua giày mới cho trưởng thôn, muốn mua rất nhiều thứ, nhưng cậu không có tiền, nói đúng ra là cả Ninh Xuyên này đều không có tiền. Cậu còn quá nhỏ, chỉ có thể dùng cách của mình để chống lại sự keo kiệt của cuộc sống, muốn cố gắng hết sức để tạo ra những thay đổi nho nhỏ. Nhưng thái độ của thầy Kỷ khiến cậu cảm thấy, làm như vậy có lẽ là sai lầm.
Thầy Kỷ vừa thoăn thoắt xử lý hai con gà rừng, vừa chậm rãi nói: “Người ta nói thầy giáo có trách nhiệm dạy dỗ học trò, em đến nghe thầy giảng bài, nhưng lại phải tự mình bươn chải kiếm sống. Là thầy không đúng. Sau này, nếu em còn muốn làm việc này, thầy sẽ giúp em.”
Lý Cố nhìn đôi tay cầm bút của thầy Kỷ ngâm trong dòng nước lạnh giá của buổi sáng sớm, xuyên qua vết máu và bộ lông gà rừng bẩn thỉu. Cậu bé nghẹn ngào, không kìm được nước mắt.
Thầy Kỷ không có ý định dừng lại, Lý Cố cảm thấy xấu hổ vô cùng. Cậu còn chưa kịp lau nước mắt, đã nghẹn ngào nói: “Thầy ơi, đừng làm nữa.”
Thầy Kỷ như không nghe thấy gì, vẫn tiếp tục nhổ từng chiếc lông gà. Lý Cố cảm thấy “vật chết” kia thật kinh tởm, không nên để thầy Kỷ chạm vào, giọng nói đã mang theo tiếng nức nở: “Em sai rồi, thầy ơi, sau này em sẽ không đi nữa, em sẽ không nghĩ đến những chuyện này nữa. Em sẽ chăm chỉ học hành.”
Thầy Kỷ không quan tâm đến nước mắt và lời cầu xin của cậu bé, xử lý xong, thầy rửa sạch đôi bàn tay tê cóng trong nước sông. Thầy đứng dậy, bước vào màn sương sớm, không thèm nhìn Lý Cố lấy một cái.
Lý Cố nhìn dòng sông, cuối cùng cũng òa khóc thành tiếng. Thầy Kỷ không hề giảng giải đạo lý lớn lao gì, nhưng Lý Cố sẽ mãi nhớ về buổi sáng sớm hôm đó, nhớ về dòng sông nhuốm màu máu tanh và màn sương sớm se lạnh.
Thầy Kỷ thở dài, vẫy tay với cậu bé đang nấp sau gốc cây: “Tinh Tinh, chúng ta về thôi.”
Kỷ Hàn Tinh ngạc nhiên nhìn thầy, sau đó luyến tiếc nhìn về phía Lý Cố, rồi chạy lon ton theo sau thầy Kỷ, nắm tay thầy về nhà. “Sao ba biết con ở đó?” “Lúc con lén lén lút lút đi theo tba, ba đã biết rồi.”
“Anh Lý Cố… là người tốt.”
“Người tốt không muốn làm việc xấu, nhưng có thể làm những việc không sáng suốt. Những việc không sáng suốt, có thể sẽ dẫn đến kết quả xấu.”
“Dạ, con biết rồi, con sẽ không để anh ấy làm những việc không sáng suốt nữa.”
Suốt quãng đời còn lại, Kỷ Hàn Tinh chưa bao giờ nhắc với Lý Cố về buổi sáng hôm đó, đó là bí mật không thể để người khác biết, cần được cất giữ cẩn thận trong quá trình trưởng thành của một cậu bé.
Cuối cùng, Lý Cố cũng không bán hai con gà rừng đó, cậu tìm một nơi chôn cất chúng. Xử lý xong, khi cậu đi rửa tay, mặt trời đã ló dạng từ phía bên kia dòng sông, tia nắng ban mai rực rỡ, xua tan màn đêm u tối.